SEYDİŞEHİR TAYYARE CEMİYETİ (1929)

Osmanlı Tayyare (Uçak) Cemiyeti’ne, Seydişehir Redif Taburundan 17 Eylül 1912 tarihinde 1000 Lira 336 Kuruş, 30 para yardım yapılmıştı (DM. No. 31- Eylül 1328 s.214). Seydişehir’de 1929 yılında Demirci Süleyman Efendi’nin Hanını bağışlaması ile Yüzbaşı Ethem Bey başkanlığında Seydişehir Tayyare Cemiyeti kurulmuştu. Sayman Galip Bey’de muhasip olarak görevlendirilmişti.

Konuyla ilgili olarak Tarihçi Ercan Arslan önemli açıklamalarda bulundu: “1910 yılında Fransa’da yapılan Picardie Tatbikatlarında uçakların gelecekte önemli bir silah olacağı, Osmanlı Paris Ataşemiliteri Binbaşı Fethi Bey (Okyar), Binbaşı Selahattin Bey, Topçu Rıza Paşa ve Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in de bulunduğu gözlemci heyeti tarafından rapor edilir. 1911’de Türk Ordusunda havacılığın ilk adımı Kurmay Yüzbaşı Süreyya Bey Başkanlığında oluşturulan “Tayyare Komisyonu” adıyla atılır. Arazi temini, uçak temini, Tayyare Mektebi açma çalışmalarına başlanabilmesi için memleket genelinde iane (yardım) kampanyaları başlatılmıştır. Böylece Osmanlı Tayyare Cemiyeti’ne Seydişehir Redif Taburundan da 17 Eylül 1912 tarihinde 1000 Lira 336 Kuruş, 30 para yardım yapılmıştı. Yardımlar evvela Osmanlı Donanma Cemiyeti bünyesinde toplanarak ulaştırılıyor, halkın bilgilendirilmesi ise Donanma Mecmuası ve Ceride-i Askeriye ‘de yayınlanıyordu. 1910 yılında “Donanma-yı Osmani Muavenet-i Milliye Cemiyeti” nin Başkanı Karesi Mebusu Abdülaziz Mecdi Efendi, İkinci başkanları ise Defteri Hakani Müdüri Umumisi Seydişehirli Mahmud Esad Efendi ile Üsküdar Mutasarrıfı Erkanı Harbiye Kaymakamı Faik Bey idi.

Hava Kuvvetlerimize ilk uçaklar 1912 yılında alınmaya başlanmıştı. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Türk havacılığının sevk ve idaresinde Almanlar da yer almıştır. 19 Eylül 1918’de İngilizlerin Filistin’deki genel taarruzundan sonra Filistin ve Suriye’den geri çekilebilen bir kısım Alman ve Türk Hava Birlikleri malzemeleriyle ve tayyareleriyle Konya’ya dönebilmişlerdi. Irak’ta bulunan hava gücümüz Elazığ’a, diğer cephelerden gelenler ise İstanbul’da toparlanmıştı. Konya İkinci Sınıf Tayyare istasyonunun 1919 yılı kadrosu 22 Aralık 1918 de 4448 sayılı Harbiye Bakanlığı emirlerine göre hazırlanmıştı. Almanlar Konya’dan İstanbul’a gitmişler Türk personel ise Konya’da kalmıştı. Konya’da 4 keşif 13 avcı olmak üzere 17 tayyare bulunuyordu. Bu uçaklar Konya’da Horozluhan Meydanı ve Seydişehir Hava meydanından istifade etmekteydiler. 15 Mayıs 1919’da İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali neticesi Konya’da bulunan personel ve tayyareler İzmir’e intikal edememişti. Konya Hava Meydanından malzemelerin depolanıp dağıtılması, tayyare personeli ve pilotların sevki yapılıyordu.

Konya Seydişehir Hava Birliğinde bulunan subay ve astsubaylar: Başlangıçta eldeki mevcut ve faal tayyarelere göre subay miktarının çokluğu dikkat çekiyordu. Bu subaylar Üsteğmen Muhsin (Alpagot),Teğmen İsmail Hakkı, Teğmen Sabri Sami, Teğmen Yusuf Kenan eski birliklerine, süvari Teğmen İbrahim Hakkı, Teğmen Osman Nuri Güney Kolordu depo birliklerinde görevlendirilmişti. İstasyondaki tayyare sayısı artınca tekrar geriye getirildiler. Seydişehir Tayyare İstasyonu Personeli şunlardı: İstasyon Komutan Vekili Yüzbaşı Halit, Komutan yardımcıları Yüzbaşı Rasim, Yüzbaşı İsmail Hakkı, Pilotlar; Teğmen R. Mazlum, Astsubay Remzi, Astsubay A. Cemal, İstasyon rasıtları ise Yüzbaşı Ziya, Yüzbaşı A. Hikmet, Üsteğmen İ. Nafiz, Teğmen Hasan Hulki Beylerdi.İstanbul’un işgali sonrası 25 Haziran 1920’de Osmanlı Hava Kuvvetleri lağv edildi. Ankara Hükûmeti’nin ilk hava kuvvetleri teşkilatı 13 Haziran 1920 tarih ve 328 sayılı emri ile kuruldu.1919’da Yüzbaşı Fazıl Bey ve beş havacının kurduğu “Türkiye Münakalatı Havaîye Cemiyeti (Türkiye Hava Nakliye Cemiyeti)” 16 Şubat 1925’de “Türk Tayyare Cemiyeti” ismini almış ve başkanlığına Bolu Mebusu Cevat Abbas (Gürer) getirilmiştir. Pilot Şakir Hazım, Pilot Vecihi Hürkuş ve Rasıt Hasan İskender kurucu üyeleri olmuştur.Büyük Taarruz’un ilk yıldönümü olan 26 Ağustos 1923 te ilk kez İzmir’de “Tayyare Bayramı” da kutlandı. TTC’nin 1925’de hazırlanan tüzüğünde her yıl 31 Ağustosta kutlanmasına karar verilmiştir. 1930’dan itibaren “30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı” Türk’ün büyük günü olarak ilan edilmiş ve kutlanmaya başlanmıştı. 1935’te Cemiyet Türk Hava Kurumu adını almıştır.

Tarihçi Arslan devam ederek; “Uçaklara, bağış yapan illerin, ilçelerin, dernek, ve şahısların adları verilmişti. “Ad Koyma Merasimi” törenleri, 29 Ekim Cumhuriyet, 30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramları’nda yapılmıştır. Temmuz 1926’da toplanan Konya Tayyare Kongresi’nin aldığı kararlar neticesinde 1926 yılında Cemiyete bir uçak bedeli bağış Konya ve havalisinden yapılmış, alınan 23 tayyareden birine 5 Kasım 1926 Cuma günü Konya’da düzenlenen törenle “Konya Tayyaresi” ismi verilmişti (Türk Hava Mecmuası, S.14). Günün anısına pilot Muzaffer ve makinist Nuri Beylere Konya üretimi birer halı ve bir kol saati hediye edilmişti. Seydişehir halkı vatan müdafaasında Hava Kuvvetlerinin güçlendirilmesinde kendi gücü nispetinde sorumluluk almayı bilmiştir. Türk Tayyare Cemiyeti Yararına Türkiye turuna çıkan Pilot Vecihi Hürkuş 9 Kasım 1931 çıktığı ikinci turunda Seydişehir Hava İstasyonuna da iniş yapmıştır. Bu pist Muradiye köyüne giderken kuru olan eski kanal boyuna paralel iki bölümden oluşan arazidir. Yakın zamana kadar faal olarak kullanılan bir iniş alanıdır. Seydişehir Tayyare Cemiyeti’nde kuruluştan günümüze başkanlık yapan isimler; 1929-33 Yüzbaşı Ethem Bey, 1933-38 Hasan Rüştü Ergen, 1938-52 Tayyar Erkoçak, 1952-1992 Necip Akbaş, 1992-2000 Ömer Varol,2000-2003 Abdullah Çaybaşı, 2004-2011 Orhan Doğu, 2011’den günümüze ise Enes Acar bu görevi yürütmektedir” dedi.