58. KÜTÜPHANE HAFTASI VE OKUMA ALIŞKANLIĞIMIZ

  Birol YILMAZ 

Kütüphane Müdürü 

Halkımıza kitap ve kütüphane sevgisini kazandırmak, okuma alışkanlığını toplumun tüm kesimlerine yaygınlaştırmak amacıyla 1964 yılından bu yana mart ayının son pazartesi ile başlayan haftası “Kütüphane Haftası” olarak kutlanmaktadır. Bu yıl 58. Kütüphane Haftası 28.03.2022 – 03.04.2022 tarihleri arasında kutlanacaktır.      

           Demokrasi ve Eğitim Stratejik Araştırmalar Merkezi (DESAM) tarafından yapılan bir araştırmaya göre; kitap okuma alışkanlığında dünyada 86. sırada bulunuyoruz. Aynı araştırmaya göre; halkımız günde 1 dakika kitaba, 6 saat televizyona, 3 saat de internete zaman ayırıyor. Okuma alışkanlığımız ile ilgili yıllardır konuşuluyor, yazılıyor, okullarda z-kütüphaneler çoğalıyor, Kültür ve Turizm Bakanlığımız halk kütüphanelerini yenileştirmeye devam ediyor. Ancak, halen daha istenilen noktaya gelemediğimiz aşikâr. Okumama sebeplerimiz her ne olursa olsun, ülkemizin varlık ve beka davası için okuma karnemizi yükseltmemiz zarurettir. Bu konuda resmi-sivil toplumun tüm kesimlerine önemli görevler düşmektedir. Dijitalleşmenin yayıncılık sektöründe de yaygınlaşmasını olumlu yönde değerlendirmek gerekir. Bazı okurlar, e-kitap veya sesli kitap ile okumayı tercih edebiliyorlar.

ÇOCUKLARA KİTAP OKUMA ALIŞKANLIĞI NASIL KAZANDIRILIR?

Açık söylemek gerekirse büyükler için yapacak çok bir şey yok. Çünkü bütün köklü alışkanlıklar çocukluk yıllarında elde ediliyor. Eğer siz yetişme çağındaki bir çocuğa okuma ile ilgili bir bilinç verir ve bunun takibini yaparsanız başarıya ulaşırsınız. Çocuklarda okuma alışkanlığını geliştirmek için bazı öneriler şunlardır.

         Alışkanlıklar küçük yaşlarda kazanılır: Çocuğunuza daha okuma yazmayı öğrenmeden kitabın önemini kavratacak uygulamalar içinde olmalısınız. Kitap sadece belirli yaştaki insanların okuması gereken bir şey değildir. Her yaşın kitabı vardır. Çocuğunuz ilkokula başlamadan önce ona alacağınız boyama kitapları veya sesli kitaplar, kitabı ve okumayı sevmesinde ilk adımları olacaktır. Eğer çocuğunuzun eline küçük yaşta oyuncak silah veriyorsanız hiç boşuna mafya dizilerini suçlamayın. Çocuğunuz belki okula gitmeden önce okuma yazma bilmiyor olabilir. Ama siz biliyorsunuz. Dolayısıyla çocuğunuz ile kitap arasındaki ilk bağlantıyı siz kuracaksınız. Bunu ona kitap okuyarak yapabilirsiniz. Uyumadan önce özellikle masal kitapları okumak ideal bir yol olabilir.

         En iyi eğitim örnek olmaktır:  Okuma alışkanlığının ailede kazanıldığı bir gerçektir. Hatta anne karnında başladığına dair uzman görüşleri var.  Günde ortalama 6 saat TV izlenen bir ailede anne-baba eline kitap almıyor ve bu şekilde çocuklarına örnek teşkil etmiyorsa, istediği kadar çocuğuna “evladım kitap okumalısın” dese de bir faydası olmayacaktır. Çocuklara sözle değil hal ve hareketlerimizle örnek olmalıyız. Bu sadece kitap okumayla da sınırlı değil. Milli ve manevi değerlerimizi, doğruyu ve yanlışı da aynı şekilde öğretebiliriz. Çocuğunuz muhakkak sizi ve diğer aile bireylerini kitap okurken görmelidir. Her akşam evlerde dizi saatleri uygulaması yapılıyor. Peki, kitap saati uygulaması neden yok? Günün belirli bir saatinde bütün aile bireyleri aynı anda kitap okuma saati düzenleyebilir. Çok değil günde yarım saat veya bir saat kitap okuma seansı çocuğunuza inanılmaz bir motivasyon kazandıracaktır.

          Evinizde kitap konuşulmalıdır: Kitap okumayı destekleyen bir diğer uygulama da kitabı günlük hayatın içine sokmaktır. “Falanca kitap çok güzelmiş, şundan bahsediyor, aynı yazarın şu kitabı da güzel” gibi sözler muhakkak çocuğunuzun zihninde yer edecektir. Bir süre sonra o da okuduğu kitaplardan bahsedecek sizin gibi konuşabilmek için daha fazla okuma yolunu seçecektir.

         Kitap en güzel hediyedir:  Her akşam elinde hediyeler ile eve gelen bir baba her çocuğun hayalidir. Ama baba her akşam çikolata getiriyorsa bu ancak çocuğun dişlerinin çürümesini sağlar. Çocuğunuza her fırsatta kitap hediye etmeye çalışın. Çünkü hediye almak sevindirici bir olaydır. Bu olay ile kitap fikri üst üstte geldiğinde çocukta kitabın sevindirici ve değerli bir şey olduğu izlenimi uyanacaktır.

          Her çocuğun bir kütüphanesi olmalıdır: Çocuğunuzun odasına yapacağınız masrafın küçük bir kısmını kütüphane için ayırmaya ne dersiniz? Hatta imkân varsa çocuğunuz kendi kütüphanesini kendisi yapmalı, süslemeli, boyamalı… Bu şekilde kitabı ve kütüphaneyi daha çok sahiplenecektir. Bir de üstüne “Ali’nin Kütüphanesi” yazmanız sahiplenme duygusunu güçlendirecektir. Kütüphane, çocuğunuzda kitap alma, kitap edinme ve biriktirme davranışlarında önemli katkılar sağlayacaktır.

          Çocuğunuzu mutlaka kitap evlerine ve kitap fuarlarına götürün: Çocuğunuz devamlı süpermarket gezmelerine gideceğine biraz da kitap gezmelerine gitmiş olsun. En azından ayda bir düzenli olarak bir kitap mağazasını ziyaret edin. Çocuğunuzla beraber kitapları karıştırın, yeni çıkan kitaplara bakın bütçenize göre ona bir kitap alın. Özellikle kitap fuarları kitap bilincini geliştirmek için önemli fırsatlardır. Kitabın ne kadar değerli bir araç olduğunu insanlara hatırlatır. Aynı zamanda birçok insanın kitaplarla ilgilenmesi kitap okumanın olağanüstü bir şey olmayıp, doğal olması gereken bir davranış olduğu konusunda çocuğa bir fikir verecektir.

         Kitap istatistikleri tutun. Çocuğunuza küçük bir defter alıp okuduğu kitapları not etmesini söyleyin: Her ay sonunda, her yılsonunda okuduğu kitap sayılarını tespit edin. Kitap sayılarında artış varsa onu ödüllendirin. Aynı zamanda tutulacak deftere kitaplardan alıntılar da yazılabilir.

          Çocuğunuzu kitap seçimi konusunda yönlendirin: Yukarıda bahsettiğimiz gibi her yaşın kitabı vardır. Daha ilkokuldaki çocuğun önüne ağır dünya klasiklerini koyarsanız baştan kaybetmiş olursunuz. Çocuğunuzun yaşına göre okuması gereken kitapları tespit edip bunları çocuğunuza önerin. Fakat bu kitabı okuyacaksın diye baskı yapmayın. Çocuklar eğlenceli kitapları diğerlerine tercih edebilirler. O zaman yemek seçiminde uyguladığınız taktiği hatırlayın. Sebze yemeğini yemeyene tatlı yok! Çocuğunuza eğer bu kitabı okursan diğerini de okuyabilirsin tarzı yaklaşırsanız iki kitap birden okumasını sağlamış olursunuz.

          Çocukların kitap yazarlarını tanımasını sağlayın: Gerek vefat etmiş, gerek yaşayan yazarları tanımak çocuğunuzun okuma bilinci konusunda önemli bir adımdır. Özellikle kitap fuarlarına, imza günlerine çocuğunuzu götürüp yazarları görmelerini ve konuşmalarını sağlayın. Çocuk yazarını bildiği bir kitabı daha heyecanla okuyacaktır.

           Yazmak okumayı destekleyici bir aktivitedir: Bir şey üzerine yazı yazmak o şeye alıcı gözüyle bakmak demektir. Çocuğunuza kitap üzerine bir şeyler yazmasını önerin. Her kitap üzerine yarım sayfa kadar yazı yazsa ve bunları biriktirse oldukça büyük bir hazine oluşturuyor demektir.

            Kitap ile ilgili dergileri, yazıları ve televizyon programlarını takip edin: Televizyonlarımızda pek kitap üzerine program yok ama, kitap üzerine yayınlanan gazete ekleri, dergiler, internet siteleri var. Çocuğunuza rehberlik ederek bunları takip etmesini sağlarsanız okuma davranışı desteklenmiş olur.

            Çocuğunuzu kütüphaneye götürün: Günümüzde internet yaygın olarak kullanılmasına rağmen, kütüphaneler işlevselliklerini halen devam ettiriyorlar. Kitap kurtları için kitabın kokusu hala vazgeçilmez bir tutkudur. Uygun bir zamanda çocuğunuzu kütüphaneye götürüp kütüphaneyi gezdirin, kendi kendine kütüphaneye üye olmasını sağlayın. Bu şekilde kütüphaneyi benimsemesi kolaylaşacaktır. Kütüphane personeli tarafından küçük hediyeler verilmesi de çocuğunuzda kütüphane algısını olumlu yönde güçlendirecektir.

            Kelime oyunları kitap okumayı teşvik edebilir: Gerek elektronik ortamda,  gerekse klasik anlamda birçok kelime oyunu bulunuyor. Çocuğunuzu şiddete dayalı oyunlar oynaması yerine, bunları oynamasını tavsiye edin. Hatta beraber ailecek oynayın. Çocuğunuza ne kadar kelime bilirse bu oyunlarda o kadar başarılı olacağını çok kelime bilmenin yolunun da çok okumaktan geçtiğini söylemeyi unutmayın.

           Dergi, gazete ve diğer yayınlar takip edilmelidir: Okuma alışkanlığı sadece kitap ile sınırlı değildir. Belki kitaplar çocuğunuza sıkıcı gelebilir. Bu durumda dergiler imdadınıza yetişir. Özellikle çocuk dergileri cezp edici tasarım ve içerikleri ile çocukların gözdesidir. Bütçeniz el veriyorsa bir çocuk dergisine abone olabilirsiniz. Ayrıca, halk kütüphanesine gelen güncel süreli yayınlardan ödünç almayı da ihmal etmeyiniz.

            Çocuğunuzun kitap için para biriktirmesini sağlayın:  Çocuğunuza istediği her kitabı almayın. Bazı kitaplar için para biriktirmesini sağlayın. Böylece kendi parasıyla kitap almış olacak ve kitabı daha çok sahiplenecektir. Bu alışkanlığı ilk başlarda harçlığına bir kitap zammı yaparak yerleştirmek mümkün olabilir. Örneğin 2 TL harçlık alıyorsa 1 TL kitap zammı yapılabilir.

           Okullarda Kitap Okuma Teşvik Edilmeli Müfredatta Yer Verilmelidir: Okullarda kitap okuma saatlerinin uygulanması önemli bir gelişmedir. Ancak eğitim sistemimizde “Balık tutmayı değil nasıl balık tutulacağını öğretmek” esas alınmalıdır. “Kitap okuyun” demekle veya zorlama ile okuma alışkanlığı kazanılmıyor. Neyi, niçin okuması gerektiği bilincinin esaslı bir şekilde verilmesi gerekiyor.